İktidarın eski bakanları bu devir yine faal siyasetle gündeme geliyor. İktisattaki sıkıntılar kabul ediyor gözükmeden, düzeltilmeye çalışılırken, bir yandan da telaffuzların içinde eski siyasetlere dair itiraflar görülüyor.
Türkiye’nin, 2021 yılı sonunda geçtiği iktisat modelinde yola çıkış söylemi, ‘ihracatta artışla cari fazla, düşük enflasyon’ olurken, ihracatın düşüş kıymetli TL ile finanse edilmeye çalışılması, hem içeride enflasyon yarattı hem de ithalatı patlatınca dış ticaret açığı arşa çıktı, cari açık da rekorlara doymadı. Üstüne kurdaki tırmanış denetimden çıkınca denetim maksatlı rezerv harcaması da TCMB’yi yeni bir 128 milyar dolar problemiyle yüzleştirdi.
Tüm bu gelişmeler, 14 Mayıs’ta yapılması planlanan seçimler öncesi alım gücü son yıllarda eriyen, zelzeleyle sarsılan, yatırım aracına dönüşen temel gereksinimlerini karşılamakta zorlanan vatandaş nezdinde oy tercihine dönüşünce eski bakan Nurettin Canikli IMF üzerinden siyaset yapan paylaşımlarıyla dikkat çekti. Lakin İYİP İktisat Siyasetleri Lideri Prof. Dr. Bilge Yılmaz durur mu? Siyasetçi yanıyla akademisyen kişiliğini birleştirdi.
14 Mayıs seçimleri bilhassa 2021’den bu yana görülen makroekonomik bozulmaları sıklıkla gündeme getiriyor.
2018’den sonra teşebbüsleri başlayan ancak 2021 Eylül ayında resmi telaffuzlarla uygulanmaya başlayan, iktisat modelinde hedeflenenler vatandaş nezdinde zorluklara neden olurken, amaçların tutmaması uzmanların da reaksiyonlarına neden olmaya devam ediyor. Eski Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli, maliye uzmanlığına da dayanarak Millet İttifakı iktisat programına yönelik yorumlarıyla dikkat çekti. Fakat İYİP tarafından verilen karşılıklar daha çok ilgi çekti.
Nurettin Canikli, şahsî Twitter hesabından yaptığı uzun bir paylaşımla Millet İttifakı’nın iktisat modeline yönelik değerlendirmeler yaptı. Sonunda da birçok soru yöneltti.
Canikli’nin değerlendirmelerinde özetle, ‘Gizlemeye çalışsalar da 6’lı masanın mutabakat metnindeki iktisat programından, IMF ile kuvvetli bir stand-by düzenlemesi yapacakları ve IMF’den yüklü ölçüde kredi kullanacakları anlaşılıyor’ söylemi öne çıkarken, ‘gizli-kapaklı görüşmeler’ dediği IMF görüşmeleri için mutabakat metnine vurgu yaparak ‘uluslararası döviz rezervlerinin güçlendirilmesine’ vurgu yaptı.
Canikli, “Peki döviz rezervleri nasıl güçlendirilir?” sorusuyla devam ettiği paylaşımında, “Döviz rezervlerini güçlendirmenin en doğal yolu, dış ticaret fazlası ve cari fazla yoluyla oluşan döviz fazlalığının ülkenin döviz rezerv stokuna ek edilmesidir” dedi.
Diğer bir metot olarak da ‘cari açık fiyatından daha fazla yabancı (kısa vadeli) sermaye girişi sağlamak’ olduğunu açıkladı. ‘Kısa vadeli yabancı sermayenin, yani sıcak paranın Türkiye’de genelde kamu kağıtları ve BİST’te süreç gören hisse senetleri üzere likidite oranı yüksek varlıklara yatırım yaptıklarını biliyoruz’ diyen Canikli, ‘Sıcak paranın Türkiye’de yatırım yapması için kamu kağıtlarının getiri (faiz) oranının, enflasyon oranının üzerinde, yani müspet gerçek faiz olması gerekir. Bunun altındaki bir faiz oranı sıcak parayı cezbetmez’ tabirlerini kullandı.
Sıcak paranın çıkışında da IMF’in garantör kişiliğine değinen Canikli’nin verdiği bilgiler doğrultusunda biz de Merkez Bankası bilgi sistemi EVDS sistemine bir göz attık.
evds2.tcmb.gov.tr
Bu grafikte 90’lı ve 2000’li yıllardaki Türkiye’ye girişi yapan IMF Kredileri, pay senetleri alımları ve Merkez Bankası’na yapılan girişiler yer alıyor. 2000-2001 krizleri sonrası IMF Kredileri, 2005 yılında sıfırlanmış görülüyor. Fakat yabancı pay alımlarının bu süreçten sonra güçlendiği görülüyor. Bilhassa 2018 sonrasında da Merkez Bankası’nın yükümlülüklerinin arttığı da dikkat çekiyor.
Bu grafik de Net UYP denilen Türkiye’nin Memleketler arası Yatırım Konumu görülüyor. Biz susalım grafik anlatsın.
evds2.tcmb.gov.tr
Bir de Türkiye’nin “kronik” cari açık meselesine göz atalım. Yeniden Merkez Bankası bilgilerine nazaran, 80’lerde istikrarlı görülen “cari denge”, 90’lardaki enflasyon ve kriz periyotlarında de “görece” istikrarlı seyrederken, 2002 sonrasında “denge” kısmını kaybederek 2019 yılı haricinde yüksek açık verir pozisyona geçiyor.
evds2.tcmb.gov.tr
Yeşil çizgi mi? Net yanılgı noksan kalemini gösteriyor. Bilhassa 2010 sonrasında kaynağı bulunamayan para giriş/çıkışlarında da oynaklığın yüksek olduğu görülüyor.
Bilmeyenler için söyleyelim, Prof. Dr. Yılmaz, ABD Wharton Üniversitesi’nde alternatif yatırımlar, kurumsal finans, oyun teorisi, politik iktisat dersleri veriyordu. Yılmaz da Twitter üzerinden Nurettin Canikli’ye alıntı ile yanıt verdi.
‘Millet İttifakı’nın iktisat programına ait tenkitlerinizi okudum’ diyen Yılmaz, ‘Maalesef yazdıklarınız o denli tutarsızlıklarla ve bilgi eksiklikleriyle dolu ki iktisadın nasıl bir yetersizlikle yönetildiğinin açık bir delili olarak tarihe geçecek’ tabirlerini kullanarak Nebati’ye olduğu üzere Canikli’ye de canlı yayında tartışma teklifini iletti:
Şayet fikirlerinizin gerisindeyseniz gelin seçime 55 gün kala vatandaşlarımızın önünde tartışalım. Ülkeyi yönetmeye kim daha hazır herkes görsün, kararını ona nazaran versin.
Cevaplarını 4 unsurda toplayan Bilge Yılmaz, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Bakan Nebati ve TCMB Lideri Kavcıoğlu’nu da etiketlediği gönderisinde, enflasyonun tek haneye düşürülmesi söylemi ile paylaşımına başladı.
‘Enflasyonu tek haneye düşürme vaadimize içi boş diyorsunuz’ diyen Yılmaz, ‘Yıllardır iktidardaki birçok isim bu vaadi daima tekrarladı’ diye belirtti. Enflasyonun şu devir yüksek olmasıyla devam ederken, planlarının net olduğunu ‘doğru para ve maliye politikalarıyla’ TL üzerindeki baskının azalacağını ve fiyatlama davranışlarının olağanlaşacağını, beklentilerin güzelleşeceğini vurguladı.
Yabancı yatırımın IMF teminatı olmadan gelmeyeceğine yönelik, “güven, tutarlılık ve şeffaflıkla birlikte somut bir plan” olmasının değerinde değindi.
İyi tasarlanmış bir program ile IMF teminatına muhtaçlık duyulmayacağını ekledi.
Türkiye’nin kronik cari açık sorunu için de Berat Albayrak’ın ‘TL’nin değersizleştirilerek cari fazla verilmesi’ siyasetini işaret etti.
KKM için de uygulamaya son verilerek, döviz piyasasında olağanlaşma ve rezervlerde kademeli düzgünleşme hedeflendiğini iletti.