MİT, internet sitesi üzerinden “Özel Koleksiyon” kısmında bulunan “100 Yıllık” sekmesinde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün de yer aldığı tarihi fotoğraflar ve evraklar paylaştı. Paylaşılanlar ortasında Trablusgarp, Kafkas İslam Ordusu, Kut’ül Amare, Suriye ve Doğu Afrika kısımları yer aldı.
Mustafa Kemal Atatürk’ün Trablusgarp Cephesi’nde misyon yaptığı periyoda ilişkin dikkat alımlı fotoğraflar paylaşıldı. Atatürk’ün Nuri Conker ile Trablusgarp Cephesi’nde yakın istişarelerde bulunduğu bir fotoğraf ile Pir Sunusi tarafından armağan edilen lokal Trablusgarp kıyafetiyle çekilen bir öteki fotoğraf öne çıktı.
Ayrıca, Atatürk’ün kurmay binbaşı rütbesiyle vazife yaptığı sırada Fuat Bulca ile sohbet ettiği 1911 tarihli bir fotoğraf ve 1912’de Derne’de mahallî kıyafetlerle yaptığı kontrolü gösteren bir kare de sergilenen eserler ortasında yer alıyor. Teşkilat-ı Mahsusa’nın birinci lideri Süleyman Askeri Bey için Libya’da “Molla Cemil” ismiyle oluşturulan geçersiz kimlik ve mahallî kıyafetli bir fotoğraf da koleksiyonun değerli modüllerinden biri olarak sunuluyor.
SÜLEYMAN ASKERİ BEY
Teşkilat-ı Mahsusa’nın birinci lideri olan Süleyman Askeri Bey hakkında bilgiler yer alan sitede, Askeri Bey’in, 1911 yılında İtalya’nın Trablusgarp’a saldırması sonrası İtalyan işgaline karşı vazife aldığı aktarıldı.
Jön Türkler’in kılık değiştirerek Mısır üzerinden, Trablusgarp’a geçerek dayanılmaz bir direniş örgütledikleri belirtilirken, Süleyman Askeri Bey’in hayatı hakkında şu tabirler kullanıldı:
“Süleyman Askeri imam kılığında Trablusgarp’a Mısır üzerinden gizlice geçti. Enver Pasa, Mustafa Kemal Paşa (Atatürk), Ali Fethi Okyar, Eşref Sencer Kuşçubaşı, Yakub Cemil, Süleyman Askeri daima birlikte Bingazi’deki savaşlara katıldı. Süleyman Askeri, 21 Ağustos 1912’de Bingazi ve Havalisi Komutanlığı Kurmay Başkanlığına atandı. Osmanlı Devleti’nin 1. Dünya Savaşı’na Almanya’nın safında katılması üzerine Teşkilat-ı Mahsusa Başkanlığı misyonunun yanında 20 Aralık 1914 tarihinde Irak ve Havalisi Genel Kumandanı olarak atandı. Irak Cephesinde Osmancık Taburu ile Rota Muharebesi’nde İngilizleri durdurdu ancak ayağından yaralandı ve Bağdat’a hastaneye kaldırıldı burada yaralı halde Basra’yı geri almak için planlar yaptı ve harekete geçti. Şuaybiye Muharebesi’nde komutası altındaki birliklerin 14 Nisan 1915 tarihinde İngiliz Ordusu’na mağlup olması üzerine tabancasıyla intihar etti.”
KUT’ÜL AMARE
Osmanlı tarihinin en büyük zaferlerinden birisinin Kut’ül Amare olduğu ve 29 Nisan 1916’da kazanıldığı vurgulandı. Türk ordusunun 1. Dünya Savaşı’ndaki ikinci büyük zaferini İngilizlere karşı kazandığına dikkat çekilen açıklamalarda, zaferin kazanılmasında Teşkilat-ı Mahsusa’nın istihbarat alanındaki muvaffakiyetinin tarihi bir değer taşıdığı belirtiliyor.
Sergide, Süleyman Askeri Bey’in Kut’ül Amare kuşatması sırasında sedye üzerinde savaşı yönettiği anlara dair fotoğraflar ile zaferin mimarlarından Halil Kut Paşa’nın imajlarına de yer verildi. Halil Kut Paşa’nın, “Kut” soyadını 1934 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından aldığı bilgisi paylaşıldı.
Ayrıca, Halil Kut Paşa ile esir alınan İngiliz kumandan Townshend’in 1916’da çekilmiş bir fotoğrafı da stantta öne çıkan eserler ortasında bulundu. Kut’ül Amare zaferinin, periyodun tarihine ve istihbaratına taraf verdiği belirtilirken, Trablusgarp ve öteki cephelerde istihbaratın oynadığı kritik rolün altı çizildi.
KAFKAS İSLAM ORDUSU
MİT tarafından erişime açılan içeriklerin bir kısmında, “Kafkas İslam Ordusu”na dair bilgi ve fotoğraflar yer aldı. Bu kısımda, Kafkas İslam Ordusu’nun Osmanlı Devleti tarafından Mart-Ağustos 1918 ortasında kurulan Doğu Ordular Grubu’na bağlı bir askeri ünite olduğu belirtildi. Enver Paşa’nın talimatıyla, ordunun, Azerbaycan ve Dağıstan’da yaşanan kargaşayı sona erdirmek, bu bölgeleri Rus işgalinden kurtararak bağımsızlıklarını sağlamalarına yardımcı olmak gayesiyle kurulduğu tabir edildi. Ayrıyeten, Kafkasya’daki askerlere eğitim ve silah dayanağı sağlanmasının da hedeflendiği vurgulanıyor.
Enver Paşa’nın, Teşkilat-ı Mahsusa’nın kurucusu olduğu hatırlatılan içeriklerde, Enver Paşa’nın ve Kafkas İslam Ordusu kurmay subaylarının yanı sıra Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Sağlık Bakanı Melik Aslanov’un da bulunduğu fotoğraflar sergilendi. Sitede ayrıyeten, Azerbaycan’ın başşehri Bakü’nün, Teşkilat-ı Mahsusa’nın organize çalışmaları ve Kafkas İslam Ordusu’nun katkılarıyla Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtarıldığı bilgisi yer aldı. Ordu kumandanı Nuri Paşa’ya ilişkin bir fotoğraf da sergilenen kıymetli dokümanlar ortasında bulunuyor.
SURİYE
“100 Yıllık” başlığının Suriye kısmında, 1. Dünya Savaşı sırasında Suriye-Filistin Cephesi Kumandanı ve Osmanlı’nın son Suriye Valisi olarak misyon yapan Cemal Paşa’ya dair bilgiler yer aldı. Osmanlı topraklarında Arap milliyetçiliğinin yükselmesine karşı alınan önlemler ve Teşkilat-ı Mahsusa’nın bu hususta üstlendiği rol vurgulandı.
Teşkilat-ı Mahsusa’nın, Arap milliyetçiliğini körükleyen faaliyetleri nezaret altında tuttuğu, yabancı konsolosluklar, kültürel ve edebi cemiyetler, hastaneler, yardım kuruluşları ve tahsil kurumlarını sıkı bir biçimde izlediği belirtildi. Araplar, bu faaliyetleri İttihat ve Terakki’nin özgürlük ve bağımsızlık hareketlerini bastırmaya yönelik düşmanca teşebbüsleri olarak görürken, Teşkilat-ı Mahsusa’nın Osmanlı Devleti’ne yönelik Arap ırkçılığına ve Batı emperyalizmi tehdidine karşı kıymetli bir araç olduğu söz edildi.
Bölümde ayrıyeten, 2. Ordu Kumandanı Mustafa Kemal Paşa, Kafkas Ordu Kumandanı İzzet Paşa ve 6. Ordu Kumandanı Halil Paşa’nın 24 Haziran 1917’de Halep’te düzenlenen ordu kumandanları toplantısında çekilen fotoğrafı ile Cemal Paşa’nın 1916’da Şam’da birlikleri teftiş ederken çekilen imgeleri paylaşıldı. İsmet İnönü ve Enver Paşa’nın Suriye’de çekilen fotoğrafları da stantta dikkat çeken başka dokümanlar ortasında.